Duine de laochra na Gaeilge ab ea é an Feirsteach Francis Joseph Bigger a bhí lárnach in imeachtaí cultúrtha na cathrach in aimsir na hathbheochana.
B’fhear é a bhain tairbhe éifeachtach as a chuid acmhainní, scileanna agus buanna chun an Ghaeilge agus an cultúr Gaelach a chur chun cinn.
Mar chuid de cheiliúradh SnaG, beidh caint á reáchtáil i nGaeláras Mhic Ardghaill, Iúr Cinn Trá, san oíche amárach, ina mbeidh deis ag daoine aithne níos fearr a chur ar an fhear flaithiúil seo.
Dóibh siúd nach féidir leo a bheith i láthair, seo chugaibh 10 bhfíric faoi FJB!
1.) Cumhacht osnádúrtha?
Rugadh Francis Joseph Bigger cóngarach do Cheantar na hArdeaglaise i gceartlár Bhéal Feirste ar an 17ú Iúil 1863. Seachtú mac le seachtú mac a bhí ann.
2.) Oideachas
Fuair FJB a chuid oideachais san institiúid chéanna a bhunaigh a sheanathair féin agus a raibh a athair mar ghobharnóir uirthi. Is í sin Institiúid Ríoga Acadúil Bhéal Feirste, nó “Inst”, scoil ghramadaí atá ann go fóill, níos mó ná 200 bliain níos moille.
3.) Réabhlóideach
Deirtear gur músclaíodh spéis FJB sna hÉireannaigh Aontaithe tar éis dó seal a chaitheamh i gCarn Monaidh mar bhuachaill óg.
4.) Bailitheoir
Fear mór amhrán ba ea é FJB agus bhailigh sé stór mór atá i gcartlann Leabharlann Chathair Bhéal Feirste. Tá gach sórt gné agus tréith den chathair á ceiliúradh sna hamhráin úd. Tá amhráin ann a dhéanann plé ar na longchlóis, ar lon dubh clúiteach Loch Laoi agus ar shean-cheantair i mBéal Feirste. Tá an t-albam is déanaí le Duke Special agus Ulaid (thíos) bunaithe ar an bhailiúchán céanna.
5.) An Ghaeilge
Bhí an-suim ag an fhear léinn sa chultúr Gaelach. Chuir sé spéis ar leith sa Ghaeilge, d’fhoghlaim sé an teanga agus lean sé léi i rith a shaoil.
6.) Conradh na Gaeilge
Bhí FJ Bigger cairdiúil le Dubhghlas de hÍde agus Ruairí Mac Easmainn agus bhí sé ina bhall de Chonradh na Gaeilge. Níos moille anonn, ceapadh é ar Choiste Feidhmiúcháin an Chonartha.
7.) Péiceallán
Fear flaithiúil díograiseach a bhí ann a bhí sáite san athbheochan chultúrtha agus b’iomaí teacht le chéile, mórshiúl, céilí, tóstal, féile cheoil agus feis a reáchtáil sé.
8.) Coláiste Gaeilge Bhéal Feirste
Bhunaigh FJ Bigger Coláiste Gaeilge Bhéal Feirste agus thug sé a chuid tacaíochta di go dtí gur druideadh í sa bhliain 1923.
9.) An tSeandálaíocht
Fear mór seandálaíochta agus staire é FJ Bigger. Bhí an oiread sin spéise aige in imeachtaí na seanré gur cheannaigh sé caisleán ón 15ú hAois – Caisleán Mac Siurtain in Ard Ghlais, Contae an Dúin. I ndiaidh dó an caisleán a athchóiriú, chuir sé “Castle Séan” air in ómós do Shéan Ó Néill (Séan an Díomais, an mac is óige le hAodh Mór Ó Néill) a bhí i gceannas ar Ard Ghlais ar feadh dhá bhliain sa séú haois déag.
10.) Scríbhneoir
Ba scríbhneoir torthúil é Bigger a scríobh níos mó ná 400 alt agus foilsíodh cuid mhaith dá chuid scríbhneoireachta in irisleabhair ársaíochta, i nuachtáin laethúla agus i bhfoirm paimfléad.
Beidh an Dr. Stiofán Ó Díreáin ag tabhairt léachta faoi bheatha agus faoi shaothar Francis J. Bigger i nGaeláras Mhic Ardghaill san oíche amárach, Dé Céadaoin 15 Márta ag a 8in mar chuid de cheiliúradh Sheachtain na Gaeilge. HUP!
