Tá a 60ú breithlá á cheiliúradh inniu ag an amhránaí cáiliúil Sasanach Kate Bush. D’éirigh go seoighe leis an gcéad amhrán a chuir Kate amach, ‘Wuthering Heights’, in 1978, agus tá go leor leor amhráin mhóra eisithe aici ó shin i leith.
Cé gur Sasanach í ‘Cáit Búiséir’, Éireannach ab ea a máthair, Hannah Ní Dhálaigh (Daly), a rugadh agus a tógadh i nDún Garbhán i gContae Phort Láirge, agus tá ceangal teibí aici le gluaiseacht na Gaeilge in Éirinn. Ba é seanuncail Kate Bush, Pádraig Ó Dálaigh, Ard-Rúnaí Chonradh na Gaeilge tráth a raibh Dubhghlas de hÍde ina Uachtarán ar an eagraíocht.
Bhí damhsa ar an sean-nós ag Hannah Ní Dhálaigh gus thug Kate féin le fios in agallaimh i gcaitheamh na mblianta gur teaghlach thar a bheith ceolta a bhí i muintir a máthar. Bhog Hannah Ní Dhálaigh go Sasana agus í ina cuid fichidí, mar ar phós sí Robert John Bush, athair an amhránaí cháiliúil. Tá glór an Déisigh le cloisteáil ar na hamhráin ‘The Ninth Wave’, ‘And Dream of Sheep’, chomh maith le ‘Under Ice’ agus ‘Waking the Witch’.
Rugadh Hannah san áit chéanna ar rugadh Pádraig Ó Dálaigh, Dún na Mainistreach, i mbaile Dhún Garbhán, ar imeall Ghaeltacht na nDéise. ‘Cainteoir ón gcliabhán’ a bhí ann, dar leis an bhfoclóirí Pádraig Ó Duinnín, agus spreag na Bráithre Críostaí i nGarraí na gCaorach é féin agus cairde leis a gcuid Gaeilge a labhairt lena chéile. D’fhoghlaim sé léamh agus scríobh na teanga ó leabhar de chuid PW Joyce, ‘Keating’ for students of Gaelic.
Chuaigh sé isteach i gConradh na Gaeilge, agus rinne sé go leor oibre ar son na ndán Gaeilge ann, agus é ag eagrú feiseanna, léachtaí, ranganna agus comórtas ar fud na Mumhan, chomh maith le a bheith ag scríobh aistí agus scéalta i nGaeilge. Ceapadh ina Ard-Rúnaí ar an eagraíocht é in 1901, ocht mbliana i ndiaidh a bunaithe, agus bhí sé sa ról sin go dtí 1915.
Ba é seanuncail Kate Bush a léigh an litir inar leag an Craoibhín Aoibhinn cúiseanna a imeachta ó uachtaránacht Chonradh na Gaeilge amach os comhair Ard-Fheis an Chonartha i Halla na Maor gCoill i nDún Dealgan ar an 29 Iúil 1915.
Ghlac sé páirt gníomhach i bhfeachtais éagsúla an Chonartha, agus ba é a stiúir an feachtas in aghaidh na rialach a chum Oifig an Phoist in 1905 gurbh fholáir seoladh Béarla a bheith ar gach aon litir, feachtas a bhain na cosa den riail.
Bhásaigh sé i mBaile Átha Cliath ar an 29 Bealtaine 1932 agus curtha i measc a mhuintire i nDún na Mainistreach i nDún Garbhán atá sé.
Tá ráite ag Kate Bush go bhfuil sí “an-bhródúil” as a cúlra Éireannach agus gur theastaigh uaithi “a fuil Éireannach” a léiriú go soiléir. Labhair sí le Gay Byrne ar The Late Late Show in 1978 faoina máthair agus an nasc atá aici leis an tír seo.
