73 milltir sydd rhwng Caergybi a Dulyn, ond er i ni fod yn ddaearyddol mor agos, mae’n syfrdan nad yw’r Cymry a’r Gwyddelod yn gwybod llawer am ein gilydd. Gofynnwch i Gymro cyffredin, beth yw’r peth cyntaf sy’n dod i’r meddwl wrth feddwl am Iwerddon? – Guinness, tripiau rygbi, Sant Patrick efallai. Gofynnwch i’r Gwyddel cyffredin, beth yw’r pethau cyntaf sy’n dod i’r meddwl wrth feddwl am Gymru? Corau ac emynau, Tom Jones . . .gwybodaeth arwynebol iawn ar y naill ochr, gan feddwl ein bod yn gymdogion!
Mae gwagle mawr ar gyfer cyfoethogi dealltwriaeth o’n gilydd gan ddangos y dyfnder sydd i ddiwylliant Gwyddeleg a Chymraeg. Mae angen agor trafodaeth er mwyn gweld y paralelau rhwng y ddau fyd. Gyda Brecsit ar y gorwel, mae’n fwy pwysig nag erioed i godi ymwybyddiaeth a chreu deialog.
Yn ôl ym mis Awst 2017, mi fynychais i ŵyl Liú Lúnasa yn ninas Belffast. Yno cefais fy nghyflwyno am y tro cyntaf i’r gymuned Wyddeleg, ac fe wnaeth y profiad agor fy meddwl ac wedi codi fy ysbryd a’r gallu i freuddwydio am y Gymraeg mewn cyd-destun newydd. Ar ben gwneud ffrindiau a chael llawer o hwyl, roedd cyfarfod môr o unigolion gweithgar sy’n byw mewn cyd-destun ieithyddol tebyg, unigolion creadigol sy’n creu platfformau i leisiau ein cenhedlaeth ni, yn brofiad gwbl amhrisiadwy. Mae’n teimlo weithiau i’r Gymraeg fod wedi ei hynysu mewn diwylliant mwy, ac mae’n sefyllfa debyg yn Iwerddon. Mae llawer o brofiadau tebyg gyda ni.
Penderfynais fel Swyddog Rhyngwladol etholedig Cymdeithas yr Iaith Gymraeg 2018-2019 dylid pontio ieuenctid gweithgar, creadigol y sîn iaith Gymraeg ag ieuenctid gweithgar, creadigol sîn yr iaith Wyddeleg trwy gynnal digwyddiad yng Nghymru ar y 27ain o Ebrill. Penderfynais alw’r diwrnod yn ‘Prosiect Bendigeidfran’ (Tiosnamh Bendigeidfran yn yr Wyddeleg) – yn benodol oherwydd i Bendigeidfran yn y Mabinogi greu ei hun yn bont rhwng y ddwy wlad.
Bwriad y dydd yw arddangos y diwylliant cyfoes, gyfoethog, creadigol a byrlymus sy’n perthyn i’r ddwy iaith gan hefyd ddysgu am ffyrdd newydd o greu. Dwi wir yn credu bod ‘na ofod mawr i’r math yma o brosiect. Rydym ni i gyd yn ymwybodol o’r gwyliau gwerin fawr – Lorient, Interceltique, yr Ŵyl Ban Geltaidd – digwyddiadau ble mae’n rhaid i ni chwarae mewn i’r ‘Celticness’ ‘ma er mwyn gwneud cysylltiad – sy’n grêt yn ei le, ond mae eisiau codi ymwybyddiaeth trwy arddangos ac adlewyrchu diwylliant siaradwyr heddiw.
Fy ngobaith yw i bobl adael y digwydd yn teimlo wedi eu hysbrydoli. Credaf y byddai profiad y dydd yn rhodd i berson – enwedig i bobl ifanc gan ddangos y Gymraeg a’r Wyddeleg ochr yn ochr yn gyfoes ac yn hyderus. Rwy’n gobeithio y bydd yn plannu hedyn a chreu fforwm ar gyfer cydweithio’n y dyfodol gan godi ymwybyddiaeth o sut mae creu a mynegi eich hun a’ch celf mewn cyd-destun iaith leiafrifol.
I gael mwy o wybodaeth am amserlen lawn y dydd (a’r gig gwych gyda’r nos!), dilynwch y linc.
Gobeithio eich gweld yno i ymuno yn y ‘craic’ fel dwed y Gwyddelod!
Tá 117km idir Caergybi agus Baile Átha Cliath, ach cé go bhfuil muid an-ghar dá chéile, is díol iontais é a laghad atá ar eolas ag na Breatnaigh agus na hÉireannaigh faoina chéile. Fiafraigh de Bhreatnach ‘cé na rudaí a thagann chun cuimhne nuair a smaoinítear ar Éirinn?’ — Guinness, turais rugbaí, agus Pádraig Naofa, b’fhéidir. Fiafraigh d’Éireannach ‘cé na rudaí a thagann chun cuimhne nuair a smaoinítear ar an mBreatain Bheag?’ — Cóir agus iomainní, Tom Jones…tuiscint an-tanaí ar a chéile, agus muid inár gcomharsain mar dhea!
Tá deis mhór ann an tuiscint atá againne, Éireannaigh agus Breatnaigh, ar chultúr a chéile a shaibhriú. Caithfear tús a chur le plé chun na cosúlachtaí idir an dá shaol a chur os comhair an tsaoil. Agus an Bhreatimeacht ag teannaigh linn, is tábhachtaí anois ná riamh an feasacht cultúir agus an comhrá.
In 2017, d’fhreastail mé ar Liú Lúnasa i mBéal Feirste. Cuireadh pobal na Gaeilge in aithne dom den chéad uair ann, agus d’oscail an t-eispéaras m’intinn, d’ardaigh mo chroí, agus thug fís nua dom don Bhreatnais. Anuas ar chairde nua a dhéanamh agus spraoi maith a bheith agam, níorbh fhéidir luach a chur ar an taithí a fuair mé agus mé ag casadh le gníomhaithe atá i gcomhthéacs teanga cosúil liomsa agus le daoine cruthaitheacha a chuireann glór ár nglúine ar ardán. Shílfeá, scaití, go bhfuil an Bhreatnais báite i gcultúr atá níos mó, agus is amhlaidh agus scéal in Éirinn. Is iomaí cosúlacht eadrainn.
Bheartaigh mé mar Oifigeach Idirnáisiúnta Cymdeithas yr laith Gymraeg 2018-2019 gur chóir óige ghníomhach chruthaitheach na Breatnaise a chur in aithne d’óige ghníomhach chruthaitheach na Gaeilge trí imeacht a chur ar siúl ar an 27 Aibreán. ‘Prosiect Bendigeidfran’ (Tionscnamh Bendigeidfran i nGaeilge) a thug mé ar an ócáid, mar go ndearna Bendigeidfran droichead de féin idir an dá thír sa Mabinogi [saothar scéalaíochta ón mBreatain Bheag]
Tá sé mar aidhm ag an lá cultúr comhaimseartha, saibhir, cruthaitheach agus bríomhar an dá theanga a léiriú agus bealaí nua cruthaithe a mhalartú. Is dóigh liom go bhfuil bearna mhór ann don chineál seo togra. Tá muid uilig ar an eolas faoi fhéilte móra — Lorient, Interceltique, an Fhéile Pan Cheilteach — imeachtaí ina gcaitheann muid an ‘Ceilteachas’ a ghlacadh chugainn féin le ceangal a dhéanamh lena chéile. Is iontach an rud é sin, ach tá gá ann feasacht a ardú trí chultúr comhaimseartha chainteoirí an lae inniu a léiriú, agus machnamh a dhéanamh air.
Tá súil agam go bhfágfaidh daoine an ócáid agus iad spreagtha. Is dóigh liom gur bronntanas a bheadh san eispéaras sin, go háirithe don aos óg, Breatnaigh agus Éireannaigh taobh ar thaobh, comhaimseartha agus muiníneach. Tá súil agam go gcuirfear síol ag an ócáid, síol a spreagfaidh fóram nua don chomhoibriú amach anseo, agus a ardóidh feasacht faoi cén chaoi rudaí a chruthú agus tú féin a chur in iúl i gcomhthéacs teanga mhionlaithe.
Tá tuilleadh eolais agus clár iomlán an lae (agus na hoíche) anseo.
Tá súil agam go bhfeicfidh mé ann thú — beidh an chraic againn!
