Léiríonn taighde nuálach ó Choláiste na hOllscoile, Corcaigh, go bhfuil leathanaigh na sean-lámhscribhinní Gaeilge lán le ceimiceáin agus le mianraí nach mbeifeá ag súil leo.
Le tamall anuas tá scoláirí ón ollscoil i mbun staidéir ar conas a cuireadh na lámhscríbhinní le chéile agus ar na bunábhair ar baineadh leas astu chuige sin.
Tá eolas aimsithe acu chomh maith faoi na cineálacha dúigh a mbaintí leas astu i lámhscríbhinní na Gaeilge.
“Ceann de na rudaí a tháinig chun solais agus muid ag déanamh anailís ar na lámhscribhinní ná oiread san ceimicí a bheith i láthair ar an leathanach féin,” arsa an tOllamh Pádraig Ó Macháin ó Roinn na Nua-Ghaeilge i gCorcaigh, atá ag stiúradh an togra in éineacht leis an Dochtúir Daniela Iacopino agus eolaithe eile in Institiúid Náisiúnta Tyndall san ollscoil.
“Is ceimicí iad seo a bhaineann le hullmhú an leathanaigh, ullmhú an mheamraim cuirim i gcás, agus le hullmhú an dúigh.
“Cuid dár gcúram is ea é tuiscint a fháilt ar conas a deineadh é sin.
“Cuid de stair na Gaeilge is ea é mar ní bheidh tuiscint iomlán againn ar na daoine a chuir na lámhscribhinní le chéile mura ndéanaimid scrúdú lasmuigh den dtéacs chomh maith, scrúdú ar an leabhar féin, ar conas a scríobhadh an leabhar agus ar conas a cuireadh le chéile é.”
Tá sé faighte amach acu gurb é iarann an mianra is minicí a thagann chun solais mar gur bunábhar dúigh é.
Faightear iarsmaí luaidhe agus sinc sa dúch uaireanta chomh maith.
Bíonn cailciam forleathan sna lámhscribhinní meamraim go háirithe mar gur baineadh leas as cailc chun rian na hola a ghlanadh den gcraiceann – bíonn cailciam le fáil sa dúch chomh maith, nuair is gealacán uibhe a úsáideadh chun an lacht a tháthú, rud a tharla go minic.
Cuid de na ceimiceáin, is leis an maisiú daite a cuireadh ar na litreacha a bhaineann siad: go háirithe an arsanaic, an sulfur agus an mearcair a fhaightear i leaganacha den dath buí a fheictear go minic sna lámhscríbhinní Gaeilge.
Maidir le haon dath glas sna sean-leabhair seo, is é an copar is bun leis de ghnáth.
Is ar lámhscríbhinní na Gaeilge, ón 12ú haois go dtí an 17ú haois – sa Leabharlann Náisiúnta agus in Acadamh Ríoga na hÉireann – a rinneadh an anailís go dtí seo agus tá sé i gceist tionscnamh níos leithne a chur ar bun amach anseo.
Ba é Enterprise Ireland a chuir maoiniú ar fáil don taighde suimiúil ceannródaíoch agus táthar ag súil go gcuirfidh sé go mór leis an eolas atá againn ar chruthú na lámhscríbhinní agus ar na daoine a chuaigh i mbun na hoibre.
Rúin na lámhscríbhinní abú!
