Foilsítear anseo, i nGaelg agus i nGaeilge, alt in ómós an díograiseora teanga Brian Stowell a d’éag an mhí seo.
Er 19 Jerree yn Yeuree ren Brian Stowell, sheanseyr, fer-ynsee, kiaulleyder, loayreyder Gaelgagh as Manninagh Dooie paartail.
Va shinyn ec Culture Vannin rieau moyrnagh as maynrey dy row Brian ny oltey jeh’n ving ain, as she onnor v’eh dy obbragh marish er Bing Ymskeaylley Gaelgagh rish wheesh dy hraa. Er ram aghtyn, ta currymyn Culture Vannin as yn obbyr yindyssagh ren Brian harrish ny bleeantyn goll rish y cheilley – s’liklee dy vel yn chooid smoo dy leih cooinaghtyn er e obbyr vooar ayns aavioghey yn Ghaelg; agh, mastey reddyn elley, v’eh ny arraneyder, kiaulleyder, screeudeyr, fer-ynsee as creeleyder-radio feer vie myrgeddin. Chammah’s e chreenaght as e hushtey, nee mayd cooinaghtyn er e imleeid as feoiltys cree er son dy bragh.
Ren Brian gynsagh Gaelg ayns bleeantyn meanagh yn eedoo cheead tra v’eh goll mygeayrt yn ellan jannoo recoyrtyssyn jeh ny loayreyderyn dooghyssagh as, ny lurg shen, ren eshyn as paart elley cur er bun Yn Çheshaght Ghaelgagh. Nee ymmodee screeu mysh yn aght v’eh gobbragh dyn scuirr dy hauail ny shenn chliaghtaghyn Manninagh as dy chur ad er nyn doshiaght reesht, as yn aght streeu eh dy frioosagh dy chur caa da sleih aegey ayns Mannin gynsagh nyn glare ghooghyssagh. Nee feallee elley cooinaghtyn er yn aght ghow eh wheesh dy voggey ayns loayrt mysh yn ellan shoh as ooilley e cliaghtaghyn er claare Radio Vannin, Moghrey Jedoonee, dagh shiaghtin. She Manninagh dooie va Brian, fer jeh’n earroo feer veg shen dy leih va shin ooilley smooinaghtyn er myr tashtey ashoonagh, v’eh ny charrey firrinagh dooin ooilley.
Cha lhisagh eh v’er ny yarrood cre wheesh dy hraa cheau Brian cooney lesh sleih eddin ry-eddin neesht; ayns brastyllyn beggey, gynsagh, greinnaghey as cur cree da ynseydee. She myr sheanseyr va Brian gobbragh son cooid smoo e vea-obbyr agh cha row e ynsagh ny e hushtey rieau jannoo ard-aignagh ny mooarallagh jeh; dy jarroo, v’eh dy kinjagh imlee as ammyssagh as arryltagh dy ynsagh reddyn noa.
Va Brian, myrgeddin, ny ayrn scanshoil jeh’n Cho-haglym Celtiagh rish ymmodee bleeantyn as eh reaghey taghyrtyn as çhaglymyn sheshoil as cur caa da kiaulleyderyn aegey dy hoilshagh nyn schleiyn da’n theihll. Va toiggal dowin ec Brian er stayd y ghlare Vanninagh, chammah ayns Mannin as harrish y theihll Celtiagh ooilley; ta sleih veih caghlaaghyn çheer elley hannah er screeu hooin, gra cre wheesh v’ad soiaghey jeh’n chaarjys as jeh yiastyllys echey harrish ny bleeantyn.
Ta shin feer luckee dy vel recoyrtyssyn ain jeh e chiaulleeagh as e artyn, e lioryn, e hyndaassyn as y chooid-ynsee Gaelgagh chroo eh. Er y gherrit shoh, hug Brian kione er skeeal e vea hene, scruit ayns Gaelg, hig magh ny sanmey ayns y vlein.
Va soiaghey jeant jeh’n obbyr echey ayns 2008 tra va Reih Bleeaney Vanannan (yn aundyr s’yrjey cultooroil ta ry-gheddyn ayns Mannin) er ny chur da. As ayns 2010 hooar eh Onnor Tinvaal son e yeidjys as frioose ayns cur cultoor Vannin er nyn doshiaght. Nee mayd cooinaghtyn er Brian son ymmodee oyryn: myr foawr ayns aavioghey y ghlare dyn dooyt, agh myrgeddin, myr carrey as cumraag, myr persoon yindyssagh va dy kinjagh arryltagh dy chummal seose as dy chaggey son cultoor e ellan as son dy chooilley red elley v’eh graihagh er.
Gura mie ayd Vrian son dy chooilley red ren oo son Mannin as y Ghlare Vanninagh.
Ar an 19 Eanáir fuair Brian Stowell, eolaí, múinteoir, ceoltóir, cainteoir Gaelg agus Manannach bás.
Bhí sinne in Culture Vannin i gcónaí bródúil agus sásta go raibh Brian ina bhall dár gcoiste, agus is onóir go raibh sé ag obair leis an gCoiste Craoltóireachta Gaelach chomh fada sin. Ar a lán bealaí, tá cúraimí Culture Vannin agus an obair iontach a rinne Brian thar na blianta cosúil lena chéile — is dócha go bhfuil an chuid is mó de dhaoine ag cuimhneamh ar a obair mhór in athbheochan na Manainnise; ach, i measc rudaí eile, bhí sé ina amhránaí, ceoltóir, scríbhneoir, múinteoir agus craoltóir raidió an-mhaith freisin. Chomh maith lena eagna agus a thuiscint, cuimhneoimid ar a uirísle agus a fhlaithiúlacht croí go deo.
D’fhoghlaim Brian an Mhanainnis i lár an fhichiú céad nuair a bhí sé ag dul timpeall an oileáin agus taifeadadh na gcainteoirí dúchais agus, ina dhiaidh sin, bhunaigh sé, in éineacht le roinnt eile, Yn Çheshaght Ghaelgagh (An Cumann Gaelach). Scríobhfar an iliomad faoin dóigh a raibh sé ag obair gan stop le slánú na seanghnásanna Manannacha agus lena gcur ar aghaidh, an chaoi ar streachail sé go haireach le deis a thabhairt do dhaoine óga i Manainn a dteanga dhúchais a fhoghlaim.
Cuimhneoidh daoine eile ar an gcaoi ar bhain sé an oiread áthais as labhairt faoin oileán seo go rialta ar a chlár ar Radio Vannin, maidin Dé Domhnaigh, gach seachtain. Ba Mhanannach lách ab ea Brian, ceann den líon fíorbheag sin de dhaoine mar thaisce náisiúnta, bhí sé ina fhíorchara dúinn uile.
Níor chóir dearmad a dhéanamh ach an oiread ar an am a chaith Brian ag cabhrú le daoine duine ar dhuine freisin, i ranganna beag, ag múineadh, ag spreagadh agus ag ardú croí na ndaltaí. Is mar eolaí a bhí Brian ag obair den chuid is mó dá shaol oibre ach ní raibh sé mórálach ná uaibhreach as a léann; go deimhin, bhí sé i gcónaí umhal agus ómósach agus réidh le rudaí nua a fhoghlaim.
Bhí Brian ina chuid thábhachtach den Cho-haglym Celtiagh (An Chomhdháil Cheilteach) le mórán blianta freisin, agus é ag socrú imeachtaí agus cruinnithe sóisialta a thug deis do cheoltóirí óga scileanna a thaispeáint don domhan. Bhí tuiscint dhomhain ag Brian ar staid na Manainnise i Manainn agus sa domhan Ceilteach uile; tá daoine éagsúla ó thíortha eile tar éis scríobh chugainn ag rá faoin oiread cairdis agus carthanachta a thug sé thar na blianta.
Tá an t-ádh dearg orainn go bhfuil taifeadtaí againn dá chanadh, a ailt, a leabhair, a aistriúcháin agus an taisce litríochta Gaelach a chruthaigh sé. Le gairid, thug Brian aghaidh ar scéal a bheatha a féin, scríofa i Manainnis, agus tiocfaidh sé amach níos déanaí sa bhliain.
Tugadh aitheantas dá chuid oibre in 2009 nuair a tugadh an Reih Bleaany Vanannan, an duais chultúrtha is airde atá ar fáil i Manainn) dó. Agus in 2010 fuair sé Onnor Tinvall ar son a dhúthrachta i gcur chun cinn chultúr Mhanann. Cuimhneoimid ar Bhrian ar mhórán fáthanna: mar fhathach in athbheochan na teanga gan dabht, ach freisin mar chara agus comrádaí, mar dhuine iontach a bhí i gcónaí sásta an troid a chur suas ar son cultúr a oileáin agus ar son an uile rud eile a raibh grá aige dó.
Go raibh maith agat a Bhriain ar son an uile rud a rinne tú ar son Mhanann agus na Gaelg.
