Tá an téarma cloiste agat, úsáideann tú é nó, go deimhin, is culchie tú féin. Craolfar clár ar BBC Raidió Uladh ag an deireadh seachtaine a fhiosraíonn cad is ‘culchie’ ann in 2015. Is í Louise McCreesh, léiritheoir ar chlár Gaeilge BBC Raidió Uladh, Blas, atá taobh thiar de. Seo a scéal.
Chuala mé an focal ‘culchie’ den chéad uair nuair a bhí mé 11 bliain d’aois.
Is as an Mhullach Bán i gContae Ard Mhacha dom féin agus nuair a thosnaigh mé ar scoil in Iúr Cinn Trá, d’fhoghlaim mé go raibh codarsnacht shuntasach idir pobal na tuaithe agus lucht an bhaile mhóir.
B’ábhar iontais é fáil amach gur ‘culchie’ a bhí ionam, i ngan fhios dom féin trí mo shaol ar fad.
Bhí suim agam i gcónaí sa choincheap mar sin agus le déanaí fuair mé deis an scéal a fhiosrú píosa trí chlár a léiriú do BBC Raidió Uladh.
Sa chlár leathuaire, téimid ó Chill Ria go Crois Mhic Lionnáin, síos bóithre tuaithe Thóin re Gaoith agus chomh fada siar le Conga i gContae Mhaigh Eo, chun saibhreas, blas agus canúintí na tuaithe a aimsiú.
Cuirtear spéis go minic sa bhunús atá leis an fhocal ‘culchie’ – an dtagann sé ó “Coillte Mách”, “cúl an tí”, “coillte” nó eile? – agus cluinimid ón Ollamh Teangeolaíochta Alison Henry agus ón staraí áitiúil John Makem chun cúlra an fhocail a mhíniú.
Is iontach an éasgúlacht glórtha ó áiteacha difriúla a léiríonn an bród a mhothaíonn daoine as bheith mar chuid de phobal láidir tuaithe.
Tá fóchiall dhiúltach ag baint leis an fhocal ar ndóigh ach is léir ó fhórmhór na ndaoine ar labhair mé leo nach mothaíonn siad gur masla é.
Le bheith ionraic, a mhalairt atá fíor i gcás go leor daoine agus iad sásta seasamh amach mar ‘culchie’ le bród.
Cluinifimid scéal faoin mhuc “Mr Squeaker” a raibh ról lárnach aige ar chlár CBBC, buailimid le Ríthe Culchie i gContae Mhaigh Eo, fir iontacha a bhuaigh Féile Culchie tríd na blianta agus faighimid dearcadh ó mhic léinn tuaithe atá anois lonnaithe i gcathair Bhéal Feirste.
Don té nach bhfuil stór focal an ‘Culchie’ ar eolas aige/aici, tá gluais sa chlár a thugann ‘míniú’ ar chuid de na frásaí is coitianta i gcanúint na gCulchies, pléitear na focail “munia”, “rulia”, “feen” agus “beor” a chluintear in áiteacha éagsúla ar fud na tíre agus tá Culchie Gangster le cluinstin ann fosta.
Chuaigh greann na gcainteoirí féin i bhfeidhm orm agus mé ag labhairt leo.
Tá sé sin le sonrú sa chlár, mar aon leis na fóthéamaí suimiúla cultúrtha agus sóisialta a phléitear ann.
Mar sin, más Culchie thú féin nó más suim leat foghlaim faoin saol saibhir atá le fáil faoin tuath, bí ag éisteacht Dé Domhnaigh seo 29 Márta ar 12.30in le BBC Raidió Uladh agus le BBC Raidió Feabhail, nó ar an iPlayer.
Beidh athchraoladh ann Déardaoin 2 Aibreán ar 7.30in.
