An raibh a fhios agat gur bhailigh na Ceiltigh cloigne a naimhde, gur nós leo bia a thabhairt dá n-íobairtí daonna sular maraíodh iad, agus gur ghnách leo dath a chur ina gcuid gruaige sa stíl ‘ombré‘, díreach mar atá le feiceáil sa lá atá inniu ann?
Mura raibh, bí ag éisteacht leis an tsraith nua raidió Tochailt Staire – Na Ceiltigh ar BBC Raidió Uladh an mhí seo ina bhfiosraítear idir mhaith agus olc i ndomhan na gCeilteach.
Le tamall de bhlianta anuas tá bunathrú tagtha ar an tuiscint atá againn ar cad is ‘Ceilteach’ ann agus cíorann an tsraith 4 chuid gnéithe éagsúla de shaol agus cultúr na ndaoine seo agus cuirtear suntas ar leith sna nósanna is aistí agus is saoithiúla dá raibh acu.
Is é réalta Rós na Rún, Seán Ó Baoill, ar fís-iriseoir aitheanta le Meon Eile fosta é, láithreoir na sraithe.
Dúirt Seán gur fhoghlaim sé cuid mhór ó bheith ag obair ar an tsraith.
“Mar Ghael bródúil, shíl mé go raibh scéal na gCeilteach in Éirinn ar eolas agam, ach ní raibh,” ar Seán.
“Tá an oiread foghlamtha agam faoi ré na gCeilteach: a gcreideamh, a nósanna beatha, an cruatan, an streachailt a bhíodh acu ar bhonn laethúil agus, an rud is suimiúla ar fad, an tionchar fada buan acu orainne.
“Fiú i saol comhaimseartha lán luais an lae inniu, beag beann ar an dul chun cinn teicneolaíochta, téann go leor daoine go fóill siar go dtí traidisiúin Cheilteacha an leighis, an chreidimh agus na teanga,” ar Seán.
Is é an staraí agus seandálaí Fin Dwyer a rinne an taighde don tsraith, a chuimsíonn teacht na gCeilteach go hÉirinn suas go ré na Críostaíochta, tráth ar tháinig lagú, de réir a chéile, ar chultúr na gCeilteach.
Dúirt Fin gur bhain sé sult mór as a bheith ag obair ar an tsraith.
“Ós rud é go bhfuil athrú iomlán tagtha ar ár dtuiscint ar na Ceiltigh le tuairim is fiche bliain anuas, is mithid amharc arís ar an scéal iontach a bhaineann le daoine a ndeachaigh a gcultúr i bhfeidhm an oiread sin ar Éirinn an lae inniu,” ar Fin.
“Nuair a théimid siar dhá mhíle bliain sa stair, nochtar sochaí a bhfuil difear an domhain ann idir í agus an tsochaí s’againne.
“Ba thír phágánach í Éire an t-am sin ina gcleachtaí íobairt dhaonna agus cogaíocht idir threibheanna, agus bhí an t-ionchas saoil thar a bheith gairid.
“Mar sin féin, bhí teacht aniar iontach inár sinsir agus is léiriú ar an saol suntasach a bhí acu na scéalta gáifeacha agus na déantáin ghalánta a léirítear sa tsraith seo ar an bhuanseasmhacht a bhí iontu.”
Craolfar na ceithre chuid de ‘Tochailt Staire’ gach Déardaoin ag 7in ón 18 Lúnasa ar aghaidh ar BBC Raidió Uladh.
