Má bhí tú ag léamh NÓS ar maidin, tuigfidh tú gur Lá Domhanda na Meabhairshláinte atá ann ach an raibh a fhios agat gur Lá Domhanda an Bhracháin / na Leitean atá ann fosta?
‘Leite’ a thugtar ar ár gcairde coirciúla i bhformhór na tíre agus is ‘brachán’ a thugtar air i gCúige Uladh, ar nós na nGael thar Shruth na Maoile.
Ón tSean-Ghaeilge ‘littiu’ agus ‘brothchán’ a tháinig an dá fhocal.
Is cinnte go raibh meas air an t-am sin, más fíor don sean-nath cainte ‘Ad-cota brothchán bithnert’, a thagraíonn den neart atá ar fáil ann.
Bhíodh sé, agus tá fós, ar cheann de na bianna a itear go coitianta timpeall an domhain, as siocair é a bheith ag fás go fairsing, saor, simplí le hullmhú agus thar a bheith sláintiúil.
Sa lá inniu, is minice brachán a bheith againn ag am bricfeasta agus cnónna, torthaí nó mill a chur leis.
Ach san Afraic, agus i dtíortha eile, ní rud as an ghnách é brachán a bheith ite le glasraí agus bia saillte eile.
Le huisce, nó bainne, a dhéantar an mhin choirce a bheiriú i bpota de ghnáth.
Agus an baol i gcónaí go ndéantar brachán lom tanaí den bhrachán, is maith go bhfuil amhrán ag na Gaeil agus scéal, a mheabhraíonn dúinn gan barraíocht uisce a chur isteach sa phota leis an mhin.
Ábhar magúil atá i gceist leis an scéal a bailíodh i nGort a’ Choirce – go tráthúil – i dTír Chonaill.
Tá sé mar chuid den bhailiúchán béaloidis ‘Bailiúchán na Scol‘, a chnuasaigh páistí scoile in Éirinn le linn na 1930í.
“Bhí fear ag teacht anoir as na Croisbhealaigh lá amháin agus bhí mála mine leis ar dhruim beithidhigh. Chuaidh sé anonn an tráigh agus ar ghabhail thríd an deán dó thuit an mála isteach san uisce. Bhí fear uile ag coimhead air agus sgairt sé amach go magadhamhach “A ghiolla thall, is feárr dhuit tuilleadh mine a chur ar an uisce no béidh an brachan lom”.
Amhrán béil i nGaeilge na hAlban is ea ‘Brachán Lom’, ar féidir a chanadh ar maidin agus an leite ag boilgearnach.
Mar a bhíonn ag na hamhráin bhéil uile, tá rithim láidir aige fóirsteanach do dhamhsóirí, a bhíonn á cheol ó bhéal gan tionlacan.
Mura raibh deis agat é a fhoghlaim mar pháiste, tapaigh an deis anois.
Seo chugat na liricí, mar aon le taifead breá a rinne Calum Kennedy a chuideoidh leat.
Brachán abú!
Brochan lom
Brochan lom, tana lom, brochan lom na sghain
Brochan lom, tana lom, brochan lom na sghain
Brochan lom, tana lom, brochan lom na sghain
Brochan lom ‘s e tana lom ‘s e brochan lom na sghain
curfá
Brochan tana, tana, tana, brochan lom na sghain
Brochan tana, tana, tana, brochan lom na sghain
Brochan tana, tana, tana, brochan lom na sghain
Brochan lom ‘s e tana lom ‘s e brochan lom na sghain
Thugaibh aran dha na gillean leis a’ bhrochan sghain
Thugaibh aran dha na gillean leis a’ bhrochan sghain
Thugaibh aran dha na gillean leis a’ bhrochan sghain
Brochan lom ‘s e tana lom ‘s e brochan lom na sghain
curfá
Seo an rud a gheibheamaid o nighean gobh’ an dine,
Seo an rud a gheibheamaid o nighean gobh’ an dine,
Seo an rud a gheibheamaid o nighean gobh’ an dine,
Brochan lom ‘s e tana lom, ‘s e brochan lom sghain.
curfá
