Pléann Ciara Ní Éanacháin an nós nua i ndomhan na n-aistí bia cineálacha éagsúla bia a sheachaint ar mhaithe leis an “dea-shláinte”.
“Are you well?”
Tá dhá chiall leis an gceist sin domsa.
An chéad chiall ná rud a deirtear roimh “… coz you’re lookin’ well”.
Baineann an dara ciall le ‘wellness’, rud a bhfuil go leor cainte faoi ar na meáin shóisialta.
Is deacair a rá cad go díreach atá i gceist le ‘wellness’ ach is téarma é atá go mór in úsáid na laethanta seo, go háirithe ag blagadóirí atá ag saothrú a mbeatha trína bheith de shíor ag tagairt don ‘wellness’ céanna.
Na laethanta seo níl sé faiseanta a rá go bhfuil tú ar aiste bia ar mhaithe le bheith tanaí.
Is ea, in 2016 bíonn muid sa tóir ar an ‘dea-shláinte’.
Cé go gceapfadh duine nach bhféadfadh an chaint ar fad ar an dea-shláinte a bheith go dona, feictear domsa go mbíonn sé iomarcach in amanna.
Is minic, mar shampla, a bhíonn na haisteoirí, na blagadóirí agus na wannabes uilig ag dáileadh comhairle maidir le bia agus aclaíocht, gan iad a bheith buartha faoi mhionrudaí amhail oiliúint ná cáilíochtaí.
Fágann sé sin go bhfuil roinnt eolais, agus eolas míchruinn, ar fáil go héasca againn, agus gan éinne cinnte cad atá ceart.
Ar ndóigh, caithfear glacadh le gnáthsmaointe ciallmhara atá amuigh ansin go fairsing.
Is cinnte go bhfuil buntáistí le baint as laghdú a dhéanamh ar an méid siúcra a itheann muid agus an méid glasraí a itheann muid a mhéadú srl.
Mar sin, cén dochar?
Bhuel, fiú má thosaítear amach le smaointe ciallmhara agus leideanna beaga, ní bhítear rófhada ag dul níos faide, ag míniú rialacha níos doichte.
Is ansin a eascraíonn na fadhbanna.
Labhair mé le cara liom a mbíodh anorexia uirthi maidir lena tuairimí faoin dea-shláinte ar líne agus a ngabhann leis. Dúirt sí go raibh sí amhrasach faoi, mar a bhíonn sí faoi aon rud a chuireann srian docht ar chúrsaí bia.
Ar ndóigh, ar sí, is deas a bheith sláintiúil.
Ach is éasca do dhuine atá ag fulaingt a chuid fadhbanna a chur faoi cheilt faoi bhrat na dea-shláinte, a rá nach n-itheann siad rudaí ar leith toisc iad a bheith sláintiúil nuair nach bhfuil ann i ndáiríre ach fadhb itheacháin.
Scéal amháin a léiríonn an fhadhb ná cás Jordan Younger (thuas) a bhí gníomhach ar líne in 2013 faoin ainm ‘The Blonde Vegan’.
Bhí 300,000 leantóir aici ar Instagram agus í de shíor ag spalpadh faoin aiste bia veigeánach a bhí á leanacht go docht aici.
Lá i ndiaidh lae chuir sí grianghraif in airde ina raibh cuma shásta, álainn, agus (cheapfá) shláintiúil uirthi.
Baineadh siar as a cuid leantóirí ar fad nuair a d’fhógair sí in 2014 nach mbeadh sí ag fanacht ar an aiste bia sin agus go raibh orthorexia uirthi.
Is ionann anorexia agus a bheith gafa le gan a bheith ag ithe. Ciallaíonn ‘an’ ‘easpa’ agus ciallaíonn ‘orexia’ ‘goile’.
Tá an téarma orthorexia bunaithe ar an múnla céanna, ach ciallaíonn ‘ortho’ ‘a bheith ceart’.
Mar sin, tá an té a bhfuil orthorexia uirthi nó air gafa leis na rudaí cearta, dar leo, a ithe.
Níor cumadh an téarma orthorexia go dtí 1997 agus níl an oiread sin de thaighde déanta air go fóill.
Deirtear go mbaineann sé le mian an duine a bheith íon agus sláintiúil, agus bíonn tionchar nach beag ag rialacha dochta agus ag lipéadú bia ar an duine.
I ndiaidh do Jordan an scéal faoin orthorexia a fhógairt, bhunaigh sí blag nua, The Balanced Blonde, ar a ndéanann sí iarracht saol níos cothroime a chur chun cinn.
Scríobhann sí ar an mblag faoi fhadhbanna a bhaineann le haistí bia atá ródhocht agus faoin ‘eagla’ a bhíonn ar daoine maidir le bia: iad scanraithe, mar shampla, oiread is rud amháin ‘mícheart’ a ithe ar fhaitíos go gcuirfeadh sé gach rud eile atá á dhéanamh acu ó mhaith.
Scéal é a bhfuil ábhar machnaimh go leor ag baint leis.
Bia déiríochta, glútan, siúcra: sa lá atá inniu ann, bíonn namhaid nua bhia ag teacht chun cinn an t-am ar fad agus tá líon na ndaoine nach n-itheann táirgí ar leith ag fás i gcónaí.
Tá cúiseanna éagsúla ann a spreagann daoine gan rudaí ar leith a ithe.
B’fhéidir go mbíonn éadulaingt éigin ag cur isteach ar an gcorp. B’fhéidir go samhlaítear bia atá ‘saor ó’ tháirgí éagsúla a bheith níos sláintiúla, nó b’fhéidir gur nós nua atá ann ar tháinig siad air ar Instagram.
Tuigim go maith go bhfuil daoine ann a bhíonn ag fulaingt le hailléirgí – agus ní do na fíorfhadhbanna sin atá mé ag tagairt.
An fhadhb a fheicim ná go bhfuil nós anois ann bianna éagsúla a ghearradh amach ó aiste bia ar mhaithe leis an dea-shláinte.
Ní hamháin sin, ach feiceann muid go n-imríonn lipéadú bia agus na rialacha uilig drochthionchar ar an gcaidreamh a bhíonn ag roinnt daoine le bia.
Ós rud go mbíonn orainn mar dhaoine daonna a bheith ag ithe cúpla uair in aghaidh an lae, is fiú caidreamh maith a bheith againn le bia.
