Is minic a thagann, dar leis bhfile Caitríona Ní Chleirchín, saothar ealaíne as éadaingne, pian, fulaingt, nó easpa éigin a mhothaíonn an t-ealaíontóir. Agus sinn ag iarraidh ceist na meabhairshláinte a phlé sa lá atá inniu ann, is acmhainn dúinn léargas an ealaíontóra ar an bhfulaingt agus ar an ngalar intinne, dar liom.
Níl aon teorann ann sa Ghaeilge maidir le téarmaí ar ‘depression’ an Bhéarla. Ina measc tá ‘an dúlagar’, an ‘lionn dubh’, agus an ‘galar dubhach’. Ná níl aon easnamh ann i réimse nó i ndomhan na n-ealaíon Gaeilge agus ceist na meabhairshláinte á hiniúchadh, rud atá ina acmhainn againn agus sinn ag iarraidh caint agus plé a dhéanamh ar na ceisteanna seo go neamhbhalbh sa lá atá inniu ann. Leis an bplé atá ar bun le tamall anuas ar cheist na meabhairshláinte, tá na healaíona ar an meán is éifeachtaí dá bhfuil ann chun plé a mhúscailt ar an gceist.
Tá an-chuid scríofa mar gheall ar an bhfulaingt i bhfilíocht dhuine de mhórfhilí an fhichiú haois, an file Seán Ó Ríordáin, dar ndóigh. Dánta suaithinseacha a phléann leis an bhfulaingt i saothar ildánach an Ríordánaigh ná ‘An Doircheacht,’ ‘Adhlacadh mo Mháthar,’ agus ‘Tost’, mar shampla.
Agus, ó thaobh na filíochta comhaimseartha de, tá léargas ar fáil sa saothar ‘Beatha Dhónaill Dhuibh’ ar an ngalar dubhach i bhfilíocht Shéamuis Barra Uí Shúilleabháin, dar ndóigh. Dhein an Dr. Seaghan Mac an tSionnaigh aird a tharraingt ar an ngé sin den mbailiúchán i léirmheas ar an saothar ar The Irish Times, agus dhein Eoin P. Ó Murchú tagairt do scáil an ghalair dhuibh sa saothar i léirmheas aige siúd ar an ábhar. In ‘Laochas, Lot agus Lúba na Beatha: Beatha Dhónaill Dhuibh le Séamus Barra Ó Súilleabháin’, léirmheas le Marie Whelton, déantar mionanailís ar théama seo an ghalair intinne i gcnuasach filíochta Uí Shúilleabháin.
Mar léargas ar an ábhar seo ar cheist na meabhairshláinte sa saothar tá dán sa chnuasach sin ag Ó Súilleabháin dar teideal ‘An Galar Dubhach’. Is ionann Dónall Dubh, agus an galar dubhach féin sa chás seo:
ní
leatsa
an cholainn
so
arsa Dónall i gcogar
pé slí
a ghabhann
tú
is ann
Domsa,
leis
Cífimid tagairtí eile don ghné seo ar chuid de thréithe Dhónail Dhuibh iad in áiteanna eile sa chnuasach, na línte seo go háirithe:
Agus ná bíodh eagla ar bith ortsa, a thaisce.
Bhí Dónall Dubh ann fadó.
Is minic a bhí.
Agus beidh…
Go deo
Is léargas iad na tagairtí sin ag Séamus Barra Ó Súilleabháin ar an ngalar dubhach a éilíonn anailís, caint agus comhrá.
Is tráthúil plé mar é agus daoine ag ceiliúradh Movember na bliana seo. Tá mioneolas ar mheabhairshláinte na bhfear ar fáil ar leathanach Movember, agus eolas maidir le cad is féidir a dhéanamh agus a rá sa chás go bhfuil tú ag iarraidh comhrá a dhéanamh le cara leat mar gheall ar an meabhairshláinte.
