Tá uirlis nua forbartha ag an Ollamh Kevin Scannell, ó Ollscoil Missouri, a thugann léargas ar choitiantacht focal agus téarmaí ar líne.
‘Treochtaí’ an t-ainm atá ar an uirlis nua atá curtha ag Kevin lena shuíomh Cadhan.com, suíomh ar a bhfuil iliomad uirlisí agus foinsí eile don Ghaeilge ar líne. Is féidir focail agus téarmaí a chur i gcomparáid a chéile ar an suíomh go bhfeicfear cé acu is coitianta i measc cainteoirí Gaeilge ar líne.
Anuas ar mhinicíocht na bhfocal thar thréimhse ceithre bliana go leith (ó mhí Eanáir 2015 ar aghaidh), tá léarscáil ar an suíomh freisin ar a léirítear na háiteacha in Éirinn is mó a úsáidtear téarma, nath nó focal ar leith.
Is féidir tuiscint a fháil, mar sin, ar rogha na nGael maidir le téarmaíocht nua, ar nós ‘Brexit’, ‘Breatimeacht’ agus ‘Sasamach’. Is léir gurb ‘Breatimeacht’ an téarma is coitianta amuigh, cé go raibh ‘Brexit’ níos coitianta i dtús aimsire, agus gur beag tóir atá ar an leagan ‘Sasamach’, cé gurb é sin an leagan Gaeilge is mó a luaitear i measc cainteoirí Béarla.
Treochtaí úsáide na bhfocal ‘Breatimeacht’, ‘Brexit’ agus ‘Sasamach’. Léirithe go soiléir cruinn gurb é Breatimeacht a thug an scvae leis, go bhfuil Brexit in úsáid agus nach bhfuil Sasamach in úsáid rómhinic ainneoin ghean na mBéarlóirí air! Míle buíochas @kscanne pic.twitter.com/EtixZsGtcE
— Coiste na bhFocal Nua (@coistenabhfocal) August 16, 2019
Treochtaí úsáide na bhfocal ‘Breatimeacht’, ‘Brexit’ agus ‘Sasamach’. Léirithe go soiléir cruinn gurb é Breatimeacht a thug an scvae leis, go bhfuil Brexit in úsáid agus nach bhfuil Sasamach in úsáid rómhinic ainneoin ghean na mBéarlóirí air! Míle buíochas @kscanne pic.twitter.com/EtixZsGtcE
— Coiste na bhFocal Nua (@coistenabhfocal) August 16, 2019Léiríonn an léarscáil do ‘tuiscint’ agus ‘tuigbheáil’, mar shampla, gur i dtuaisceart na tíre is mó a úsáidtear ‘tuigbheáil’ agus bhfuil ‘tuiscint’ níos coitianta sna cúigí eile.
Tagann cuid de na treochtaí le scéalta mór nuachta agus imeachtaí eile in Éirinn. Is faoin ‘peil’ a bhíonn cainteoirí Gaeilge ag labhairt den chuid is mó, ach amháin le linn Chorn an Domhain don ‘sacar’, nuair a thagann an focal sin chun tosaigh.
Mhínigh Kevin Scannell do NÓS go bhfuil an urilis nua bunaithe ar chorpas mór atá bailithe aige i gcaitheamh na mblianta. Tá sé ag cur leis an gcorpas ar bhonn leanúnach agus tá tuairim is 150,000,000 focal ann anois.
Is iad na foinsí is tábhachtaí do Treochtaí Tuairisc.ie, NÓS, suíomhanna RTÉ, gach blag Gaeilge, gach giolc poiblí Gaeilge, ábhar ó ghrúpaí poiblí ar Facebook, agus na taifid oifgiúla de dhíospóireachta na Dála an an tSeanaid.
Déanann an uirlis neamhaird den séimhiú agus den urú agus den chás uachtair agus íochtair. Má chuirtear ‘aire’ isteach, cuirtear ‘aire, ‘tAire’, ’n-aire’, agus araile san áireamh.
Tá an tAtlas Teangeolaíochta bunaithe ar uirlis eile a d’fhorbair Kevin cúpla bliain ó shin.
